دشتستان بزرگ- هادی پاپری:* مغارسه چیست؟
مغارسه، بدین معناست که یک نفر مالک، زمین خود را برای درختکاری در اختیار شخص دیگری قرار می دهد و متعهد می شوند که درخت های غرس شدہ (مرکبات یا نخیلات) میان آنان تقسیم شود.
اگر کسی دست به مغارسه بزند، حکم آن به قرار زیر است:

۱) اگر اصل درختان از غارس است، درختان از آنِ خود اوست و باید اجرت المثل زمین را بپردازد.

۲) اگر اصل درختان از آنِ صاحب زمین است، درختان نیز ملک او خواهد بود و باید اجرت درختکاری غارس را بپردازد.

۳) اگر هم مالک هم غارس بر ابقای غرس تراضی داشته باشند که منعی ندارد، ولی اگر تراضی نکردند مالک زمین می تواند غارس را امر به قلع و قمع کند و چنانچه نقصی وارد شد ارش آن را به غارس بپردازد، خود غارس هم می تواند قلع کند و حفرہ هایی ڪه بہ خاطر ڪاشتن درختان ایجاد شدہ را پر کند.
صاحب زمین نمی تواند او را به ابقای درختان مجبور کند حتی بدون دریافت اجرت زمین.
مساقات آبیاری و نگهداری درختان است ولی مغارسه غرس کردن درختان است.
مساقات از عقود معین است ولی مغارسه از عقود معین نیست.

ملاک و معیار تقسیم حقوقی زمین از لحاظ سهم و محصول عبارتند از:

دانگ: تقسیم اراضی هر روستا به شش سهم مساوی یا دانگ یک ششم وسعت کل زمین است.
حبه: تقسیم اراضی هر روستا به ۷۲ حبه که هر دانگ معادل ۱۲ حبه می شود.
شعیر: تقسیم اراضی هر روستا به ۹۶ شعیر که هر دانگ معادل ۱۶ شعیر و هر حبه معادل یک سوم شعیر است،
در همین مفهوم تقسیم بندی زمین اصطلاحات دیگری نیز رایج است که این مفاهیم تنگناهای کشاورزی ایران را نشان می دهد:
یک روستا معادل ششدانگ است به صورت زیر :
یک روستا = ۲۴ نخود =۶ دانگ
یک نخود = ۲۴ جو
یک جو = ۲۴ پنبه دانه
بر حسب این تقسیم بندی، هر روستا و یا هر بهره برداری در یک روستا می تواند به ۲۴*۲۴*۲۴ قسمت یعنی به ۱۳۸۲۴ سهم الارث تملک تقسیم بندی گردد. به این ترتیب معلوم می گردد که چرا نمی توان به تقسیم زمین به معنی شکستن نسق در وجه مفروز تن داد.
دانگ: تقسیم اراضی ده به شش سهم مساوی که هر دانگ عبارت است از یک ششم آب موجود ده و زمینی که به وسیلهٔ آن مشروب می شود. دانگ به معنای واحد آب، مرکب از ۱۶ حبه یا ۲۴ ساعت آب است که در خراسان به کار برده می شود. در کردستان یکصد و چهل و چهارم آب یک قنات معادل یک دانگ محسوب می شود که مرکب از ۱۶ شعیر است.
شعیر : یک سوم حبه در کردستان یا ۸ خردل یک شانزدهم دانگ در منطقه زرند و ساوه است.
حبه: زمینهای زراعی هر روستا به ۷۲ حبه تقسیم می شود که هر زارعی به نسبت سهم خود که مقادیری از ۷۲ حبه زمینهای زراعی ده است در آن زراعت می کند. در عمل ۷۲ حبه برابر ۹۶ شعیر است منتهی در تنگنای بیشتر آب یا زمین مقیاس شعیر و در غیر این صورت مقیاس حبه به کار می رود .
طاق: زمینهای زراعی آبخور از قنات به طاق تقسیم می شوند طاق معادل یک نیمروز یا برابر با ۱۲ ساعت آبیاری است.
آنچه سرانجام در اصطلاحات ارضی به جا مانده قبول حقوقی این نکته بود که از نقطه نظر ثبتی و اجرای برنامه اصلاحات ارضی هر شخصی که در اثر اجرای قانون زارع صاحب نسق شناخته شده است و هر آن مالکی که مالکیت او بر زمین مزروعی اش به رسمیت شناخته شده است مالکان زمین خود هستند و می توانند آن را بر حسب اختیارات ناشی از حق تملکی خود مورد استفاده قرار دهند.
*مــدرس دانشگاه: هـــادی پـــاپـــری